Haftanın Tarihine Bakış

Türk Dil Kurumu (TDK), "Türk Dili Tetkik Cemiyeti" adıyla 12 Temmuz 1932'de kuruldu.

Cemiyetin kurucuları, hepsi de milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları olan Samih Rifat, Ruşen Eşref, Celal Sahir ve Yakup Kadri idi. Kurumun ilk başkanlığına Samih Rifat getirildi. Türk Dili Tetkik Cemiyetinin amacı "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek" olarak tespit edilmişti.

Atatürk'ün sağlığında, 1932, 1934 ve 1936 yıllarında yapılan üç kurultayda hem kurumun yönetim organları seçildi hem dil politikası belirlendi hem de bilimsel bildiriler sunulup tartışıldı. 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihlerinde Dolmabahçe Sarayı'nda yapılan Birinci Türk Dili Kurultayı sonunda Kurumun "Lügat-Istılah, Gramer-Sentaks, Derleme, Lenguistik-Filoloji, Etimoloji, Yayın" adları ile altı kol halinde çalışmalarını sürdürmesi kabul edildi.

Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları ayrıldı, bazıları tekrar birleştirildi fakat ana çatı değiştirilmedi. 1934'te yapılan kurultayda Cemiyetin adı, Türk Dili Araştırma Kurumu, 1936'daki kurultayda ise Türk Dil Kurumu adını aldı.

-Belli başlı öteki olaylar

8 Temmuz

1522- Kanuni Sultan Süleyman Rodos'a çıktı.

1829- Erzurum, Salih Paşa'nın Çarlık ordusunun teslim koşullarını kabulüyle Rus işgaline uğradı.

1833- Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası arasında "Hünkar İskelesi" anlaşması imzalandı.

1919- Mustafa Kemal, resmi görevinden ve askerlikten çekildi.

1928- Ankara Hukuk Fakültesi ilk mezunlarını verdi.

1937- Türkiye ile İran, Irak ve Afganistan arasında saldırmazlık paktı (Sadabad Paktı) imzalandı.

1943- Atatürk'ün yaverlerinden ve eski milletvekillerinden Cevat Abbas Gürer öldü.

1948- Topraksız çiftçilere hazine topraklarının dağıtımı yasalaştı.

1950- İhracat tamamen serbest bırakıldı.

1954- Türkiye'de ilk gece maçı, Ankara 19 Mayıs Stadı'nda Gençlerbirliği ile Demir spor arasında yapıldı.

1966- Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Celal Bayar'ın cezasını hastalığı

dolayısıyla affetti.

1993- Özel radyo ile televizyon işletilmesi ve kurulması serbest bırakıldı.

1996- RP-DYP koalisyon hükümeti güvenoyu aldı; "Refahyol" dönemi başladı.

2007- Dünyanın yeni 7 harikası, Portekiz'in başkenti Lizbon'da ilan edildi: Ürdün'deki "Petra Antik Kenti", "Çin Seddi", Brezilya'daki "Kurtarıcı İsa Heykeli", Peru'daki "Machu Picchu Antik Kenti", Meksika'daki "Chichen Itza Piramidi", Roma'daki "Kolezyum" ve Hindistan'daki "Tac Mahal" anıt mezarı.

2012- Suudi Arabistan Kraliyet Sarayı, uzun süredir hastalıkla mücadele eden Suudi Prens Muhammed bin Suud bin Abdulaziz'in (93) vefat ettiğini duyurdu.

2012 - 651. Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri'nin başpehlivanı, finalde rakibi Recep Kara'yı yenen Ali Gürbüz oldu.

9 Temmuz

1401- Moğol İmparatoru Timur'un orduları, Bağdat'ı ele geçirdi.

1872- İbret gazetesi, yazar Namık Kemal'in "Garaz Marazdır" başlıklı yazısı nedeniyle kapatıldı; Namık Kemal ise sürgüne gönderildi.

1932- Türkiye, Milletler Cemiyetine üye oldu.

1935- Moda Deniz Kulübü, Atatürk'ün de katıldığı törenle açıldı.

1938- Atatürk, Savarona yatında üç saat süren Bakanlar Kurulu toplantısına başkanlık etti. (Bu toplantı Atatürk'ün, Bakanlar Kuruluna son kez başkanlık edişiydi.)

1945- Ormanlar devletin mülkiyetine geçti.

1946- Ankara Valisi Nevzat Tandoğan intihar etti.

1949- Çorum vapuru, Galata rıhtımında yandı; 56 kişi dumandan boğularak öldü.

1952- İstanbul Teknik Üniversitesi televizyon laboratuvarında, ilk televizyon yayını basın önünde yapıldı.

1953- Yerli Film Yapanlar Cemiyeti, ilk resmi film yarışmasını düzenledi.

1957- Aktör Tom Hanks doğdu.

1961- Anayasa için halk oylaması yapıldı. 1961 Anayasası yüzde 61,5 oranındaki "evet" oyuyla kabul edildi.

1979- Abdi İpekçi cinayetinin sanığı Mehmet Ali Ağca yakalandı.

1987- Midyat'ın bir mezrasına ve bir köyüne saldıran teröristler 31 kişiyi öldürdü.

1995- Sıcak çatışmanın sona erdiği Irak'ın kuzeyinde Kanimasi, Mergasor ve Barzan bölgelerinde kontrolü ele geçiren Türk askeri birlikleri, 6 teröristi daha öldürdü. Harekatta öldürülen terörist sayısı 127'ye ulaştı.

1998- İstanbul'da tarihi Mısır Çarşısı'ndaki patlamada 7 kişi öldü, 110 kişi yaralandı. "Tüp patlaması mı, terör örgütü bombası mı" tartışmaları dört yıl sürdü. Sonuçta bilirkişi raporlarıyla tüp patladığına karar verildi.

2001- Emlakbank, Ziraat Bankasına devredildi.

2006- İtalya, Fransa ile yaptığı final maçında dünya kupasının sahibi oldu. Maçtan çok, Fransız futbolcu Zineddin Zidane'ın İtalyan oyuncu Marco Materazzi'ye attığı kafa konuşuldu.

2008- ABD'nin İstanbul Başkonsolosluğu binası önündeki silahlı saldırıda üç polis şehit oldu, saldırıyı düzenleyen teröristlerden üçü ölü ele geçirildi, biri kaçtı.

2011- Güney Sudan Meclis Başkanı James Wani İgga, ülkenin bağımsızlığını resmen ilan etti.

10 Temmuz

1900- Paris Metrosu açıldı.

1921- Yunan ordusunun taarruzuyla Kütahya-Eskişehir muharebeleri başladı.

1923- İstanbul'da Harp Akademisi kuruldu.

1933- Sümerbank resmen faaliyete geçti.

1939- Türk Basın Birliğinin ilk kongresi Ankara'da toplandı.

1947- Hindistan'ın ikiye ayrılmasıyla oluşan Pakistan'da genel valiliğe Muhammed Ali Cinnah getirildi.

1952- Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) kuruldu.

1961- Galatasaraylı milli futbolcu Metin Oktay, İtalya'nın Palermo takımına 660.000 liraya transfer oldu.

1962- ABD, kıtalararası haberleşmeyi sağlayacak Telstar uydusunu uzaya gönderdi.

1969- Ordu mensuplarına oy hakkı tanındı.

1971- Fas ordusunun bazı birlikleri krallık rejimine karşı ihtilal girişiminde bulundu. Ülkede cumhuriyet ilan edildi.

1977- Beşiktaşlı eski futbolcu, spor yazarı Şükrü Gülesin öldü.

1985- Yeni Zelanda'nın Auckland Limanı'nda bulunan barış örgütü Greenpeace'in "Rainbow Warrior" adlı gemisinde iki patlama oldu; gemi bir saat sonra battı, bir kişi öldü.

1991- Yazar Orhan Hançerlioğlu 75 yaşında vefat etti.

1992- Yazar, edebiyat tarihçisi Cevdet Kudret 85 yaşında öldü.

1994- Halk müziği sanatçısı Şemsi Yastıman 72 yaşında öldü.

1995- Siyasetçi, yazar Mehmet Ali Aybar 87 yaşında yaşama gözlerini yumdu.

1996- Ses sanatçısı Hamiyet Yüceses 84 yaşında öldü.

1996- Türksat uydusu, Fransız Guyanası'ndan uzaya fırlatılarak geçici yörüngesine yerleştirildi.

2004- Hamit Bayram'ın gözaltındayken kaçırılması olayına karıştıkları gerekçesiyle mahkemeye sevk edilen eski milletvekili Mustafa Bayram ile gözaltına alınan 7 kişi tutuklanarak cezaevine konuldu.

2007- Astronomlar, ışığı Dünya'ya 13,5 milyar yılda ulaşan en uzak gök adaları saptadı. Keşif, Hawai'de Mauna Kea yanardağı tepesinde 4.205 metre rakımda kurulu Keck teleskobun sayesinde yapıldı.

2011 - Şike soruşturmasında Fenerbahçe Kulübü Başkanı Aziz Yıldırım tutuklandı ve Metris Cezaevi'ne konuldu.

2011- Telekulak skandalıyla sarsılan İngiltere'nin en yüksek tirajlı pazar gazetesi "News of the World" son kez yayımlandı.

2012- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Kuzey Irak'la petrol ticaretinin başladığını açıkladı.

2012- Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, HAS Parti Genel Başkanı Numan Kurtulmuş'u kabul etti. Görüşmenin ardından açıklama yapan Kurtulmuş, "Sayın Başbakanımızın, HAS Parti ile AK Parti'nin bütünleşmesi konusundaki tekliflerini, davetini bugün aldık" dedi.

11 Temmuz

1789- Fransız devrimci Lafayette, "İnsan Hakları ve Vatandaşlık Hakları Bildirgesi"ni, Devrimci Milli Meclise sundu.

1921- İngilizler, Suriye'de istenmeyen Faysal'ı Irak'ta kral ilan etti.

1958- İstanbul'da 1930'dan beri birleşik olan valilik ve belediye başkanlığı birbirinden ayrıldı.

1963- Türkiye'de veremle savaşın öncülüğünü yapan Prof. Dr. Tevfik Sağlam 82 yaşında İstanbul'da öldü.

1975- Eski Çin'in başkenti Xian'da 2000 yıl öncesinden kalma aslı ile aynı boyda, savaş donanımlı, kilden yapılmış 6000 kişilik ordunun heykelleri bulundu.

1978- Suikasta uğrayan Doç. Dr. Bedrettin Cömert 38 yaşında katledildi.

1989- Aktör Laurence Olivier 82 yaşında öldü.

1991- Aktüel dergisi yayımlanmaya başlandı.

2005- Kanser yüzünden uzun süredir tedavi gören NTV Spor Yayınları Koordinatörü Gazeteci Kenan Onuk vefat etti.

2011- Kıbrıs Rum kesiminde Limasol yakınlarında bulunan Zigi'deki Rum Milli Muhafız Ordusu'na (RMMO) ait "Evangelos Florakis Deniz Üssü"nde üç yıl önce el konulan bir gemiden indirilen mühimmatın patlaması sonucu üs komutanı dahil 13 kişi öldü.

12 Temmuz

1536- Düşünce ve özgürlük kavramlarının savunucularından Desiderius Erasmus öldü.

1878- Osmanlı Devleti, Kıbrıs Adası yönetimini İngiltere'ye devretti.

1923- İstiklal Marşı için Ali Rifat (Çağatay) Bey'in bestelediği eser seçildi. Bu marş yedi yıl okunduktan sonra 1930'da Osman Zeki (Üngör) Bey'in bestesiyle değiştirildi.

1925- İlk "antika otomobil" yarışı Münih'te düzenlendi. Yarışta, dünyanın petrolle çalışan en eski otomobili olan 1886 model Benz'i, yapımcısı Karl Benz kullandı.

1932- TÜRK DİL KURUMU: Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini ortaya çıkarmayı amaç edinen Türk Dil Kurumu, Cumhurbaşkanı Atatürk'ün isteğiyle "Türk Dili Tetkik Cemiyeti" adıyla kuruldu. TDK'nin ilk başkanı Samih Rifat oldu.

1936- Berlin Olimpiyatları'nda Türkiye'ye ilk olimpiyat madalyasını, güreşte 71 kiloda üçüncü olan Mersinli Ahmet getirdi.

1944- İstanbul Yüksek Mühendislik Okulunun yeniden düzenlenerek İstanbul Teknik Üniversitesi haline getirilmesini sağlayan kanun kabul edildi.

1960- Celal Bayar, vatana ihanet suçuyla Yüce Divana sevk edildi.

1961- Türkiye'nin, Ortak Pazar'a katılma önerisi reddedildi.

1972- Deniz Kuvvetlerine ait Gölcük Tersanesi'nde yapılan Berk firkateyni donanmaya katıldı.

1975- Atatürk ile iki yıl evli kalan Latife Uşaklıgil 75 yaşında öldü.

1982- Türkiye'nin Los Angeles Başkonsolosu Kemal Arıkan'ı katleden Ermeni terörist Hanping Herry Sasunyan, Los Angeles'deki yargılama sonunda altı yıl hapisle cezalandırıldı.

1993- Arzum Onan, Avrupa Güzellik Kraliçesi seçildi.

1993- Hülya Avşar, "Berlin in Berlin" filmindeki rolüyle Moskova Film Festivali'nde "En İyi Kadın Oyuncu" ödülünü kazandı.

2006- İsrail, iki askerini kaçıran Hizbullah'a karşı savaş başlattı. 34 gün süren savaşta bin 200 kişi öldü, 15 bin ev yıkıldı. BM Güvenlik Konseyi'nin 11 Ağustostaki 1701 sayılı kararı 14 Ağustosta yürürlüğe girdi ve savaş sona erdi. Karar, Lübnan'ın güneyinde çok uluslu güç askerlerinin konuşlandırılmasını öngörüyordu.

2012- ABD yönetimi, İran'a yönelik yaptırımlarını genişletti. ABD Hazine Bakanlığı, İran Savunma Bakanlığı, İran Devrim Muhafızları ve ulusal nakliye hattıyla ilişkili 11 şirketin yanı sıra bir üniversiteye yeni mali yaptırımlar getirildiğini açıkladı.

13 Temmuz

1793- Fransız Devrimi önderlerinden Jean-Paul Marat, muhalifi Charlotte Corday tarafından bıçaklanarak öldürüldü.

1878- Osmanlı Devleti ile Rusya, Almanya, Avusturya, Macaristan, İngiltere, Fransa arasında "Berlin Anlaşması" imzalandı.

1927- Birinci ulusal mimarlık akımının önde gelenlerinden Mimar Kemalettin Bey 57 yaşında öldü.

1930- İlk Dünya Futbol Şampiyonası Uruguay'da başladı. 30 Temmuz günü sona eren şampiyonada kupayı ev sahibi takım kazandı.

1936- Yazar Fatma Aliye 74 yaşında öldü.

1937- Fransa Hatay'ın bağımsızlığını resmen ilan etti.

1949- Papa Pius, Komünist Parti'ye üye olanların aforoz edileceğini söyledi.

1959- Trabzon'da bir Amerikan hava üssü kuruldu.

1959- "Lüküs Hayat" operetinin yazarı Ekrem Reşit Rey 59 yaşında öldü.

1971- Profesör Mümtaz Soysal ile yazar Sevgi Soysal, Mamak Cezaevinde evlendi.

1976- Yumurtalık Savcısı Sefa Mutlu'yu öldürmekten sanık Yılmaz Güney, 19 yıl hapse mahkum edildi.

1979- Mısır'ın Ankara Büyükelçiliğini basan dört Filistinli, bir polisle bekçiyi öldürdü ve büyükelçi ile öteki personeli rehin aldı. 14 Temmuzda elçilikten kaçmaya çalışan bir Mısırlı öldürüldü. Gerillalar, aynı gün FKÖ yetkilileriyle görüştükten sonra ikisi Türk üç rehineyi serbest bıraktı. İçişleri Bakanı Hasan Fehmi Güneş'in de bulunduğu operasyonda gerillalar, 45 saat sonra rehineleri bırakarak teslim oldu ve yargılama sonunda 23 Aralık 1980'de idama mahkum edildiler.

1985- Afrika'daki açlar için "Live Aid" konseri düzenlendi.

1986- Öykücü ve romancı Mehmet Seyda 67 yaşında öldü.

1993- Diyarbakır'da, Ergani çevresindeki kazılarda bulunan 9 bin yıl öncesine ait kumaş parçasının en eski kumaş kalıntısı olduğu açıklandı.

1994- Sinema ve tiyatro sanatçısı Ayfer Feray 66 yaşında öldü.

1995- Isparta'nın Senirkent ilçesindeki sel felaketinde 74 kişi öldü.

2002- Şair Ece Ayhan 71 yaşında İzmir'de yaşama gözlerini yumdu.

2005- TBMM Milli Egemenlik Onur Ödülü, törenle Prof. Dr. Gazi Yaşargil'e verildi.

2011- AK Parti Genel Başkanı ve İstanbul Milletvekili Recep Tayyip Erdoğan'ın başkanlığında kurulun 61. Hükümet, TBMM'den güvenoyu aldı.

2012- Genelkurmay Başkanlığı, düşürülen savaş uçağı ile ilgili, "Kriminal inceleme sonucuna göre, uçağımızın düşürülme nedenleri arasında Suriye tarafından iddia edildiği gibi bir uçaksavar ateşi ile düşürülme ihtimalinin ortadan kalktığı görülmüştür" açıklaması yaptı.

14 Temmuz

1683- Osmanlı Orduları, Viyana'yı ikinci kez kuşattı.

1789- Silahlanan Paris halkının, krallık baskısının simgesi olarak gördükleri Bastille Hapishanesi'ni ele geçirmesiyle Fransız Devrimi başladı.

1926- Mustafa Kemal Paşa'ya yönelik İzmir Suikastı girişimi gerekçesiyle Ziya Hurşit ve arkadaşları idam edildi.

1936- Türkiye, olimpiyatlarda ilk altın madalyayı aldı. Yaşar Erkan, Berlin Olimpiyatları'nda güreşte 61 kiloda birinci oldu.

1942- Atılay denizaltısı battı; 39 subay ve er şehit oldu.

1948- Yerli Film Yapanlar Cemiyetince düzenlenen ilk film festivalinde, Şakir Sırmalı'nın yönettiği "Unutulun Sır" birinciliğe değer bulundu.

1958- Irak'ta General Abdülkerim Kasım yönetimindeki ihtilalci ordu birlikleri, kanlı bir darbeyle yönetimi ele geçirdi. Kral Faysal, Kral Naibi Prens Abdulilah ile Başbakan Nuri Said öldürüldü. Bağdat Paktı Konferansı dolayısıyla Ankara'da bir araya gelen Cumhurbaşkanı Celal Bayar, İran Şahı Pehlevi ve Pakistan Cumhurbaşkanı Mirza, Irak'taki ihtilali görüştüler.

1960- Eski Konya Valisi Cemil Keleşoğlu, Yassıada'da intihar etti.

1966- Meclis, Yassıada mahkumları ile siyasi firarileri affetti.

1968- İsmail Dümbüllü, İstanbul Açıkhava Tiyatrosu'nda düzenlenen gecede sahneye veda etti.

1971- Kültür Bakanlığı kuruldu. İlk bakan Talat S. Halman oldu.

1971- Atatürk'ün yakın arkadaşı Kılıç Ali vefat etti.

1982- Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Turgut Özal, Maliye Bakanı Kaya Erdem ile İmar ve İskan Bakanı Şerif Tüten görevlerinden istifa etti.

1983- Brüksel Büyükelçiliği İdari Ataşesi Dursun Aksoy katledildi.

1987- Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da sekiz ili bünyesinde toplayan Olağanüstü Hal Bölge Valiliği kuruldu. OHAL Valiliğine Diyarbakır Valisi Hayri Kozakçıoğlu atandı.

1995- Yazar Bilge Karasu 65 yaşında öldü.

1997- İstanbul Harbiye Orduevi'ne lav silahıyla ateş açıldı.

1997- Anadolu Ajansı muhabiri, gazeteci Murat Koç trafik kazasında vefat etti.

2001- Türk basınında ilk kadın foto muhabiri Eleni Küreman, İstanbul'da öldü.

2004- Organize suç örgütü elebaşı Alaattin Çakıcı, Avusturya'nın Granz kentinde, eski MİT mensubu Faik Meral adına düzenlenmiş pasaportla yakalandı.

2004- Tiyatro sanatçısı İsmail Hakkı Sunat (38), gürültü yüzünden tartıştığı komşusu tarafından tabanca ile öldürüldü.

2005- Van Cumhuriyet Başsavcılığının kararıyla Yüzüncü Yıl Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yücel Aşkın'ın evinde emniyet müdürlüğü ekiplerince arama yapıldı.

2008- "Ergenekon" soruşturması kapsamında tutuklu bulunan ATO Başkanı Sinan Aygün tahliye edildi.

2011- Futbolda şike soruşturmasında gözaltına alınan Beşiktaş Jimnastik Kulübü Asbaşkanı Serdal Adalı ile Futbol Takımı Teknik Direktörü Tayfur Havutçu'nun da aralarında bulunduğu 5 kişi tutuklandı.

2012- ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Kahire'de Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi ile görüştü. ABD'nin Mısır'a 250 milyon dolar yardımda bulunacağını belirten Clinton, "Amerika'nın Mısır'daki demokratik değişimi desteklediğini göstermek ve iki ülke ilişkilerini sağlamlaştırmak için Kahire'ye geldim" dedi. - Ankara

Türkiye Irak İran Politika Güncel Haberler