Doğu Batı Düşünce Dergisi Sayı: 61 Işık Doğudan Yükselir - 2 Kitabı

OM MANİ PADME HUM*

Doğu’ya dair müzikten edebiyata sanattan düşünce ekollerine kadar bir ilginin zaman zaman gün yüzüne çıktığını söyleyebiliriz. Öncelikle araştırılması gereken konu bugün “Doğu” kelimesinden ne kastediliyor? Modern zihniyete karşı duran alternatif bir düşünce sistemi mi, Doğu uygarlıklarının duyuş, düşünüş ve inanış tarzları mı yoksa siyasi ve ekonomik anlamda Batı’nın öteki kıyısında yer alan bir tehdit unsuru mu? Kültürel bakımdan Doğu çeşitli vesilelerle gündeme geldiğinde bir aykırılık ve eksiklik hemen göze çarpar. Kaynağını romantik edebiyatta bulan gerçeklikle örtüşmeyen bir temsil etme biçimi, bir tasvir sanatıdır bu. Bu betimleme tarzında güzel, hayalî, şiirsel ve dişil olan imgeler Doğu’ya atfedilir…Bu yaklaşım günümüzde grotesk ve popüler sayılabilecek örnekleriyle sürmektedir. Doğu’yu keşfetmek adına son derece hikâyeleştirilmiş, masalsı bir evren yaratılır. Şiir ve masal Doğu’nun kalbinde uzun zamandan beri yankı bulmuştur, ancak Doğu aydınlanması ve bilgeliği Batılı bir dil ve söylem içinde kurgulanır. Bu meseleyi, Oryantalizm çalışmalarımızda ayrıntılı olarak işlediğimiz için burada yeniden ele almıyoruz.

Bir başka soru ise, Uzak Doğu düşüncesini, Hint, Çin ve Japon felsefelerini, Zen Budist hareketlerini ve İslâm felsefesini tek bir “Doğu” kalıbı içine yerleştirebilmek mümkün müdür acaba? Nasıl ki, tek bir Avrupa’dan söz edilemeyecekse Doğu’da da birbirine yakın duran coğrafyalar ortak bir zaman dilimini ve yazgıyı paylaşmamışlardır. Bu koşullar altında İslâm düşüncesinin birbirinden farklı yüzyılları ne derece Doğu’da yer alabilir, üzerinde durulması gereken diğer bir sorudur. Tarih boyunca sürekli Batı’ ya doğru göç etmiş bir hareketin, “akıl”, “birey”, “egemenlik” ve “güç” gibi konulardaki algı ve refleksleri, günümüzdeki davranış biçimleri modern dünyayla bir alışveriş ve uyum içindedir. Dolayısıyla bu tür bir zihniyetin edebiyat ve kültürdeki yansıması aşkınsal bir boyutu vurgulamaktan çok Yunus Emre, Mevlânâ ve Fuzulî gibi isimlerle küçük küçük manevi adacıkları yaratmak olacaktır. Doğu yalnızca şekilde görünür, “om” sesi hiç duyulmaz; parlak ve cafcaflı, öz ise tamamen unutulmuştur. Shakespeare’e öykünerek bir Fuzulî kültü yaratmak, Mevlânâ’dan hakikat fasılları okumak, Batılı bilinçaltını gıdıklayan hoşnut edici Doğu masallarını kaleme almak, XIX. yüzyıldaki Batılı seyyahları, romantikleri aratacak türden “bizdeki” öznenin kendisini tanıma ve arayışının tuhaf ve dolaylı bir yolculuğudur.

İki ciltlik “Işık Doğu’dan Yükselir” sayımız bir övgü ve yüceltme amacı içermiyor. Antik Doğu’nun kendine özgü yaşam deneyimi, doğaya bakışı, evreni algılayış biçimi, mantık düzeni ve elbette “söz” ustalığı iç bağlantılarından koparılmadan sunulmaya çalışıldı. Bu da üzerinde çalışılan sahadaki “dil”in doğrudan kendisiyle konuşabilmekle mümkün olur. İki ciltte böylesine geniş bir alanda sadece bazı örnekler vermekle yetindik. Başta Upanishad’lar olmak üzere Hintçe ve Sanskritçe metinlerden Türkçeye önemli çalışmalar kazandıran Korhan Kaya bu dillerdeki “merhamet” motifi üzerinde duruyor. Sadık Armutlu, Farsça kaynakları bir araya getirerek bu dil aracılığıyla İranî geleneğin şiir meclisine giriyor. Tolga İnsel, uzak iklimlerden Kyoto’dan dergimize katkıda bulundu. İnsel, Suziki’nin Zen’le ilgili makalesini çevirirken dipnotlardaki açıklamalarında görüleceği üzere Zen dünyasını okurla birlikte düşünmeye davet ediyor. Kubilay Atik, Japonya ile ilgili çalışmasında “Japon mucizesi”ni modern bir süreç olarak kavramak yerine çok daha eskilere giderek Japonya’yı klasik döneminden itibaren ele alıyor.

Giriş yazımız özgün bir metinle başlıyor. A.H. Tanpınar kitabının yazarı Mehmet Aydın’ın gnostiklerle ilgili makalesi yeni bir tez niteliğinde. Türkçede pek bilinmeyen Gnostikler, kadim Doğu uygarlığının el atılmamış bir alanı. Aydın, Gnostiklerin Batı’ya ve varoluşçu düşünürlere olan etkisini gösterirken Doğu kültürünün Batı felsefesiyle buluşabileceği ve kısmen içinde yer bulabileceğimiz bir çıkış noktasını ustalıkla yakalayabiliyor.

Yazar: Kolektif

Yayınevi: Doğu Batı Dergileri

ISBN: S00101-61-012

Boyut: 16x24

Basım Yılı: 2014

Basım Yeri: Ankara

Cilt Durumu: Karton Kapak

Kağıt Türü: 2. Hamur

Dil: Türkçe

Kaynak: Haberler.Com / Kültür Sanat