Yemen'in Geleceği Körfez Bölgesinin Kaderini Belirleyecek

Bölgenin en büyük rakip iki ülkesi Suudi Arabistan ve İran bu kez Yemen'de karşı karşıya geldi. İran son aylarda başkent Sana başta olmak üzere ülkenin birçok yerini ele geçiren Şii Husileri destekliyor. Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleri ise, Husilerin ilerleyişi sonrası güneydeki Aden kentine kaçan Devlet Başkanı Abdur Rabbu Mansur Hadi'ye destek veriyor.

SUUDİLER, İRAN'IN GÜÇLENMESİNDEN RAHATSIZ

İran'ın Suriye ve Irak'ın ardından da Yemen'deki varlığını da güçlendirmesine izin vermeyeceğini açıklayan Suudi Arabistan, bölgedeki müttefikleriyle Yemen'deki Husi mevzilerine yönelik bir askeri operasyon başlattı. Bu operasyon Suriye'de Esed'i destekleyen, Irak'ta da IŞİD'e karşı mücadele gerekçesiyle sahadaki etkisini artıran İran'dan rahatsız olan Riyad'ın Tahran'a karşı attığı en net adım oldu.

Suriye ve Irak'ta henüz İran'a karşı somut bir adım atamayan Suudi Arabistan, Yemen operasyonuyla Ortadoğu'daki İran varlığına daha fazla tahammül etmeyeceğinin en ciddi işaretini verdi.

YEMEN NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ?

İlk bakışta Somali gibi Yemen de adını bile anmamamız gereken bir yer olarak görünüyor. Bilinen doğal kaynakları çok az, hinterlandı büyük oranda çorak, erişilmez ve tarihte hep yönetilmesi imkânsız bir yer. Ancak ilk intiba yanıltıcı olabilir ve eğer Yemen anarşiye gömülürse bunun Körfez bölgesi ve geneli için etkileri çok ağır olur.

KÜRESEL SATRANCIN EN ÖNEMLİ KARESİ

1980'li yıllarda Yemen, Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih bir yabancı ülkeyi diğerine karşı kullanarak başarılı bir siyaset izliyordu. Çinliler yolları inşa ederken, ABD'liler birçok yardım projesi gerçekleştiriyordu, Ruslar ise silah satıyordu. Yemen küresel satrancın önemli karelerinden biriydi.

PETROL POTANSİYELİ ZAYIF

Yemen'in petrol potansiyeli bir zamanlar tahmin edildiğinden daha zayıf çıktı ancak stratejik konumu hala önemli. Kuzey ve batıda, geçirgen bir sınırı paylaştığı Suudi Arabistan, Yemen'deki El Kaide varlığının ve istikrarsızlığın kendi topraklarına da sızmasından endişe ediyor. Suudi Arabistan Yemen'le sınırını daha güvenli bir hale getirmek için çitler ve dikenli tellerle milyon dolarlık bir projeye başladı.

Suudiler 11 Eylül'den beri El Kaide tehdidini kendilerinden uzaklaştırmaya çalışıyor ve görmek istedikleri son şey komşudaki mikrobun kendilerine de bulaşması. Aynı şey Yemen'in diğer güney komşusu Umman için de geçerli.

Suudi Arabistan aynı zamanda İran'ın Yemen'de ayaklanan Şii Husi'lere destek verme ihtimalinden de endişe ediyor. Kendi topraklarındaki Şii azınlığın yaşadığı huzursuzluktan rahatsız olan Suudiler 2010 yılında Husi ayaklanmasının bastırılmasına yardım etmek için hükümete hava gücü desteği verdi. İran Husilere yardımcı olduğunu kabul etmezken Suudileri de müdahaleleri yüzünden eleştirdi.

LİMANLAR

Yemen'in güneyinde bulunan Aden şehrinin limanı uzun bir süredir dünyanın en işlek deniz yollarından birinin kavşağı durumunda. Hindistan'a giden İngiliz gemileri için bir kömür istasyonu olarak kurulan bu liman, doğal yapısı sayesinde önemli bir bölgesel merkez haline geldi. Ancak yatırım yokluğu ve siyasi istikrarsızlık limanın gelişimine engel oldu.

Aden Körfezi'nden her gün 3 milyon varil civarında petrol geçiyor. Kuzeyde Süveyş Kanalı ve Suudi Arabistan'ın Yanbu Limanı'nda bulunan rafineriler, güneyde ise Hint Okyanusu ve enerjiye aç Asya piyasalarına giden gemilerin rotaları bulunuyor.

SOMALİLİ KORSANLAR CİRİT ATIYOR

Bu rotalar şimdiden Somalili korsanların hedefi haline gelmiş durumda. Yemenli sahil güvenlik ekipleri gemileri korumak için düzenlenen uluslararası operasyonun bir parçası. Yemen'de daha fazla istikrarsızlık ve korsanların bu uzun ve tenha sahilleri kullanmaya başlama ihtimali, bölgede gemiciliği daha fazla tehdit edebilir.

Yemen aynı zamanda Basra Körfezi'nin en uç noktası olan Hürmüz Boğazı gibi dar bir geçişin de "tıkanma noktası". En dar yeri olan Bab ül Mandib Boğazı sadece 12 mil genişliğinde. Boğazın bir tarafında Yemen, diğer tarafında ise Cibuti var. Cibuti'nin ABD ve Fransa orduları için önemli bir karakol olduğuna şüphe yok.

ÇÖKMEK ÜZERE OLAN BİR EKONOMİ

Yemen petrol ve doğalgaz üreticileri arasında küçük bir oyuncu, ancak Libya ve Irak'ın potansiyelinin altında üretim yaptığı ve dünya genelinde arzın azaldığı bir dönemde, katkısı yadsınmamalı.

Yemen dünyanın en büyük 32'nci petrol ihracatçısı ve 16'ncı sıvılaştırılmış doğalgaz satıcısı. İlerleyen dönemde henüz keşfedilmemiş yataklar da ortaya çıkabilir. Ancak Yemen'deki üretim şimdilik kuzeyde yoğunlaşıyor. 2003'te günde 400 bin varilden fazla olan üretim 2009'da 300 bin varilin altına indi. Huzursuzluk, yabancı yatırım eksikliği ve boru hatlarına düzenlenen sabotajlar Yemen'in ekonomisi için hayati önem taşıyan petrol endüstrisinin durumunu kötüleştirdi.

Yemen'deki huzursuzluk elektrik ve su dâhil olmak üzere birçok temel hizmeti etkileyerek zaten sorunlu bir ekonomiyi yıkılma noktasına getirdi. Bu durum Yemen'in ötesini de ilgilendiriyor: Ekonominin çöküşü ümitsiz insanların kaçışına neden olarak isyancıların güçlenmesine yol açacak bir boşluk yaratabilir. Şimdiden her gün yüzlerce insan Suudi Arabistan'a yasadışı yollardan giriş yapmaya çalışıyor. Eğer dış güçler Yemen ekonomisinin tamamen yıkılmasını önlemek isterlerse derin ceplere ihtiyaç duyabilirler.

EL KAİDE MİLİTANLARININ SIĞINAK YERİ

Yemen'in El Kaide için ne kadar uygun bir zemin oluşturduğunu görmek için Guantanamo'daki tutuklu listelerine bakmak yeterli olur. Şu an tutuklu bulunan 800 civarındaki kişinin büyük bir çoğunluğunu Yemenliler oluşturuyor.

1990'lı yıllarda Usame bin Ladin'in korumaları Yemen'den toplanıyordu. Radikal imamlar ve Yemen'deki diğer üye toplayıcılar cihada katılmak isteyenlere para sağlayıp yolculuk ayarlıyordu. Yemen'de tutuklanan bazı El Kaide sempatizanları 2006 yılında film gibi bir operasyonla hapishaneden kaçtı.

Son yıllarda, Yemen yaratıcı bombalı saldırı planlarıyla medyanın dikkatini çekmeyi hedefleyen El Kaide yanlısı cihatçıların sığınağı haline geldi. Bu kişiler arasında birçok ABD'de vatandaşı ve Avrupalı da vardı.

ABD'li terörle mücadele yetkilileri El Kaide'nin Arap Yarımadası kolunu örgütün en aktif mali şubesi olarak görüyor. Dahası bu birimin uluslararası hedefleri de olduğu ifade ediliyor.