Harran'ın Konik Kubbeli Evlerine Kış Bakımı

HALİL FİDAN - İlk İslam üniversitesi kalıntıları, Emeviler dönemine ait Ulu Cami gibi tarihi mekanları ve mistik havasıyla her yıl pek çok yerli ile yabancı turisti ağırlayan Şanlıurfa'nın Harran ilçesinde, farklı mimari yapılarıyla dikkati çeken 250 yıllık konik kubbeli evler, iklim şartlarından etkilenmemesi için belirli periyotlarla kış öncesi bakımdan geçiriliyor.

Harran ilçesiyle özdeşleşen, külah biçimindeki, kare veya kareye yakın bir altyapı üzerine bindirme tekniğinde örülerek oluşturulan konik kubbeli evler, ilçeye gelen ziyaretçilerin de ilgisini çekiyor.

Her kümbetin bir odayı simgelediği, kubbe sayısının hane halkının maddi durumunu göz önüne serdiği evler, farklı mimarisiyle de ziyaretçileri kendisine hayran bırakıyor.

Harcında gül yağı, saman, toprak ve yumurta akı kullanılan, mimari yapısı ve malzemeleri sayesinde yazları serin, kışları ise sıcak tutma özelliğine sahip evler, aşağıdan yukarıya doğru gittikçe daralan, yüksekliği içeriden 5 metreye varan farklı şekliyle dikkati çekiyor. İkili, üçlü, dörtlü, beşli ve altılı gruplar halinde, içeriden kemerlerle birbirlerine bağlanarak geniş mekanlar elde edilen evlerde, kubbelerin üzerinin açık bırakılmasıyla aydınlanma ile içerideki dumanın dışarıya çıkması sağlanıyor.

Arkeolojik ve kentsel sit alanı ilan edilen Harran'da 250 yıllık geçmişi bulunmasına rağmen yöre halkı tarafından tercih edilmeyince koruma altına alınan evlerden bazıları, restorasyon çalışmalarının ardından turizm amacıyla değerlendiriliyor. Bazı evlerde de yöre halkı oturmaya devam ediyor.

Hem dışarıdan hem de içeriden balçıkla sıvanarak varlıklarını günümüze kadar devam ettiren evlerin yıkılmaması için belirli periyotlarla sonbahar mevsiminde sıvaları yenileniyor. Ustalar, kış öncesi kırmızı toprak ve samanla hazırladıkları çamurla evleri sıvıyor. Çalışmanın ardından yeni bir görüntüye bürünen konik kubbeli evler, yapılan bakımlar ile uzun yıllar kullanılabiliyor.

"Bakımları yapılmazsa deforme olabiliyor"

Harran Kaymakamı Temel Ayca, AA muhabirine yaptığı açıklamada, çok sayıda tarihi eserin bulunduğu ilçenin kümbet evlerinin de ön planda olduğunu ifade etti.

Konik kubbeli evlerin turizm açısından önemine vurgu yapan Ayca, "Harran için bu evler çok önemli, bu açıdan biz de turizmde kullanıyoruz. Bunlara sahip çıkmamız lazım. Var olanları korumalı, yıkılanları tekrar ayağa kaldırmalıyız." dedi.

Kümbet evleri korumak için her yıl sonbahar mevsimlerinde bakım yapıldığını aktaran Ayca, şunları ifade etti:

"Şu anda evlerin bakımlarının yapıldığı dönem. Hava şartlarına göre değişmekle beraber 3-4 yılda bir bakımları yapılmazsa deforme olabiliyorlar. Ondan dolayı bakımları çok önemli. Bizim Harran Kümbet Evleri ile ilgili büyük bir projemiz var. Bu kentsel tasarım projesi Harran'daki kümbet evleri baz alınarak yapılacak. Şu an tespit ettiğimiz 29 yıkılmış kümbet var. Genelkurmay Başkanlığı ile bir yazışma yaptık, ellerindeki en eski fotoğrafları istedik. Şu an elimizde 1953 yılına ait fotoğraf var. Bu fotoğrafa baktığımız zaman yıkılan kümbetleri görebiliyoruz. Bunların fotoğrafları şu açıdan önemli, evlerin yıkıldığını ispat edebilirsek, bunların yeniden yapılmasına da müsaade ediliyor."

Kaymakam Ayca, Harran'ın sadece konik kubbeli evlerden ibaret olmadığını ve yapılacak çalışmalarla ilçenin her anlamda turizmin lokomotifi olacağına inandığını sözlerine ekledi.

Özel harçları sayesinde günümüze kadar varlıkları korundu

İlçede evini turizme kazandıran Ali Kızıl (65) da konik evlerin 300 yıllık olduğunu ve özel harçları ile günümüze kadar varlıklarını koruduğunu belirtti.

Harran evlerinin tarihi bir değer olduğunun altını çizen Kızıl, yöre halkı olarak bunlara sahip çıkmaya çalıştıklarını ifade etti.

Kızıl, konik kubbeli evleri yıkılmaması için sonbahar mevsiminde sıvadıklarını dile getirerek, "Saman, toprak ve tuzla hazırladığımız malzemeyi evlerin dışına uyguluyoruz. Bu evler tarihi değer, onlara sahip çıkmamız lazım. Biz de onun için çalışıyoruz. İtalya'da da buna benzer evler var, ama onlar buradan esinlenilerek yapılmış. Yıllar önce bir ressam gelerek buranın projesini almış ve yapmışlar." sözlerine yer verdi.

Şanlıurfa Harran Kültür Sanat Haberler